દેશ અને દુનિયામાં જ્યારે પણ જાસૂસીનો ઉલ્લેખ થાય છે ત્યારે ચીનનું નામ ચોક્કસ લેવામાં આવે છે. ચીનની હાલત એવી છે કે તે પોતાના નાગરિકોની પણ જાસૂસી કરે છે. તેમના પર નજર રાખે છે કે તેઓ શું કરી રહ્યા છે? આ માટે વ્યવસ્થા ગોઠવવામાં આવી છે.
દુનિયાના ઘણા દેશો ચીન પર જાસૂસી અને હેકિંગનો આરોપ લગાવતા રહે છે, પરંતુ તમને ભાગ્યે જ ખબર હશે કે ત્યાંની જિનપિંગ સરકાર પણ તેના દેશના લોકોની જાસૂસી કરે છે. આ માટે પીપલ્સ રિપબ્લિક ઓફ ચાઈનાની સરકારે સોશિયલ ક્રેડિટ સિસ્ટમ (એસસીએસ) તૈયાર કરી છે, જે તેના તમામ નાગરિકો પર નજર રાખે છે.
ચીનની સરકાર દ્વારા 2014માં આ સિસ્ટમની પ્રથમ જાહેરાત કરવામાં આવી હતી. એવું કહેવામાં આવે છે કે આ સિસ્ટમના આધારે ચીન તેના દરેક નાગરિકની ગતિવિધિઓ પર નજર રાખે છે અને ત્યારબાદ દરેક નાગરિકને તેના દ્વારા પોઈન્ટ આપવામાં આવે છે. આ સાથે જો તે સરકાર વિરુદ્ધ બોલે છે અથવા ગુનો કરે છે તો તેના પોઈન્ટ ઓછા થઈ જાય છે. એવું પણ શક્ય છે કે જો પોઈન્ટ ખૂબ ઓછા હોય તો તેના પર ઘરની બહાર જવા પર પ્રતિબંધ લાદવામાં આવે.
સામાજિક ક્રેડિટ સિસ્ટમ કેવી રીતે કાર્ય કરે છે?
ચીનની આ સોશિયલ ક્રેડિટ સિસ્ટમ વિશે દુનિયાના ઘણા દેશોએ ખુલાસો કર્યો છે, જે દર્શાવે છે કે અહીંના દરેક નાગરિકનું જીવન ક્રેડિટ પોઈન્ટ્સ પર આધારિત છે અને દરેકને ડર છે કે તેમના સોશિયલ ક્રેડિટ પોઈન્ટ્સ ઘટી ન જાય. 2014માં ચીને તેને મુક્ત કરવાની વાત કરી હતી અને તેના બીજા જ વર્ષે 2015માં અમેરિકન સિવિલ લિબર્ટીઝ યુનિયને તેના વિશે માહિતી આપી હતી, ત્યારબાદ તેની માહિતી દુનિયામાં ઝડપથી ફેલાઈ હતી. ચીનની સરકારે જે સોશિયલ ક્રેડિટ સિસ્ટમની વાત કરી હતી, તેમાં ક્યાંય પણ પોતાના નાગરિકો પર નજર રાખવાનો ઉલ્લેખ નહોતો.
હાલમાં ચીન પોતાના દેશની અર્થવ્યવસ્થાને નિકાસ આધારિત અર્થવ્યવસ્થામાંથી ઉપભોગ આધારિત અર્થવ્યવસ્થામાં બદલવા માંગે છે. અત્યાર સુધી ચીન એ દેશો પર નિર્ભર છે જ્યાં તે પોતાનો માલ વેચે છે, પરંતુ જો આ દેશો તેનો માલ ખરીદવાનું બંધ કરે તો તે દિવસે ચીનના કારખાનાઓ બંધ થઈ જશે, તેથી ચીન સ્થાનિક બજારમાં માંગ વધારવા જાય છે જેથી તે નિકાસ પર નિર્ભર ન રહે. આ માટે લોકો પાસે પૈસા હોય તે જરૂરી છે. આ માટે લોકોને સરળતાથી લોન મળે તે વધુ જરૂરી છે.
2014 સુધી, ચીનની બેંકો પાસે લોકોની ક્રેડિટ સિસ્ટમને સરળતાથી ઓળખવા માટે આવી કોઈ સિસ્ટમ ન હતી, પરંતુ આ વર્ષના અંત સુધીમાં, લોકો ત્યાં પેમેન્ટ સિસ્ટમ WeChat એપનો ઉપયોગ કરી રહ્યા હતા અને ચીનની સરકારે વિચાર્યું કે શા માટે આ એપના ડેટાનો ઉપયોગ કરીને બેંકોને તેના જોખમને જાણવા માટે કહેવામાં ન આવે. અહીંથી બેંકિંગ સિસ્ટમમાં લોકોના ડેટાનો ઉપયોગ થવા લાગ્યો. આ સિવાય ત્યાંની સરકારના દસ્તાવેજમાં સમાજ વચ્ચે વિશ્વાસ વધારવા માટે બીજું ચીન હતું. આ સાથે, અહીંની કંપનીઓ માટે એક ક્રેડિટ સિસ્ટમ પણ તૈયાર કરવામાં આવી હતી, જેમાં કહેવામાં આવ્યું હતું કે જો કોઈ કંપની લોકો સાથે છેતરપિંડી કરે છે, તો તેના પોઇન્ટ્સ ઘટાડવા જોઈએ જેથી કરીને તેને બ્લેકલિસ્ટ કરવામાં આવે.
સિગારેટ પીધા પછી પણ પોઈન્ટ્સ ઓછા થાય છે
એવું પણ કહેવામાં આવ્યું હતું કે જો કોઈ વ્યક્તિ દિવસમાં 5 સિગારેટ પીવે છે, તો તેના 3 પોઈન્ટ ઘટવા જોઈએ. આ સાથે, જો કોઈ વ્યક્તિ એક દિવસમાં 10,000 ડગલાં ચાલે છે, તો તેના કેટલાક પોઈન્ટ્સ વધી જશે. આવા કેટલાક નિયમો શહેરોમાં લાગુ કરવામાં આવ્યા હતા, પરંતુ તેમની પાસે આ વસ્તુઓ શોધવા માટે કોઈ મોડ્યુલ નહોતું. કારણ કે એક વ્યક્તિ એક દિવસમાં કેટલી સિગારેટ પીવે છે તે ચીનની સરકાર કેવી રીતે શોધી શકશે.
જો કે ઘણા શહેરોએ તેનાથી પણ વધુ વિચિત્ર નિયમો બનાવ્યા હતા, જેનો લોકોએ વિરોધ કર્યો હતો, ત્યારે સરકારે કહ્યું હતું કે દેશમાં કાયદાને ધ્યાનમાં રાખીને કાયદો બનાવવો જોઈએ. આ સાથે બ્લેકલિસ્ટ કરાયેલા લોકો કે કંપનીઓની એક જ યાદી બનાવવામાં આવી હતી, જે સામાન્ય લોકો જોઈ શકે છે. સરકારે બેંકો સાથે ડેટા પણ જાહેર કર્યો, જેના પછી લોન લેતા પહેલા તેમની ક્રેડિટ સિસ્ટમ સરળતાથી જોઈ શકાય છે.
તેનો ઉપયોગ કોવિડ દરમિયાન પણ થયો હતો
અગાઉની સરકારમાં લોકોએ ચીનની સરકાર સામે ઝીરો કોવિડ પોલિસીનો વિરોધ કર્યો હતો, તે સમયે ત્યાંની સરકારે કંઈ પણ બોલ્યા વિના લોકોને વિરોધ કરવાની છૂટ આપી હતી, પરંતુ બીજા જ દિવસે પોલીસ તેમના ઘરે પહોંચી અને તેમાં તેમની સંડોવણી બદલ જવાબ માંગ્યો. એટલું જ નહીં, કેટલાક લોકોને ગાયબ પણ કરવામાં આવ્યા હતા, જેના વિશે આજ સુધી કોઈ માહિતી નથી.
સોશિયલ ક્રેડિટ સિસ્ટમ સિવાય ચીન પાસે આવી ઘણી તકનીકો છે, જેની મદદથી તે પોતાના નાગરિકોને નિયંત્રણમાં રાખે છે. ચીને ઉયગર મુસ્લિમો પર નજર રાખવા માટે AI અને મશીન લર્નિંગ ટેકનિકનો આશરો લીધો છે. તેની મદદથી, સરકાર સરળતાથી ઓળખી શકે છે કે કોણ ઉઇગુર મુસ્લિમ છે અને કોણ મેઇનલેન્ડ ચાઇનીઝ છે.
ક્રેડિટ સિસ્ટમના જોખમો: 1: વ્યક્તિઓ પર દેખરેખ અને નિયંત્રણમાં વધારો. 2: ઓછા સામાજિક ક્રેડિટ સ્કોર ધરાવતી વ્યક્તિઓ સામે ભેદભાવ. 3 : સરકાર દ્વારા સિસ્ટમનો દુરુપયોગ. 4: અભિવ્યક્તિ અને અસંમતિની સ્વતંત્રતા પર ખરાબ અસર.
ચીનની સામાજિક ક્રેડિટ સિસ્ટમ ઓછી વળતર અને ઉચ્ચ જોખમો સાથેની એક જટિલ અને વિવાદાસ્પદ સિસ્ટમ છે. કારણ કે ચીનના લોકોને એ પણ ખબર નથી કે સરકાર તેમની દરેક હિલચાલ પર નજર રાખી રહી છે.
