વિપક્ષની યોજના: દેશમાં ઘણા બધા પ્રાદેશિક પક્ષો છે. દરેક પક્ષનો પોતાનો પ્રભાવ છે. આંધ્રપ્રદેશ, તેલંગાણા, ઝારખંડ, ઝારખંડ, કેરળ, તમિલનાડુમાં બિન-ભાજપ સરકારો છે. બહુજન સમાજ પાર્ટી અને આમ આદમી પાર્ટી જેવી બે રાષ્ટ્રીય પાર્ટીઓ છે જે ઘણીવાર ભાજપને કોસતી જોવા મળે છે.
ભાજપ સામે વિપક્ષી એકતા ઉછળી રહી છે. બિહારના સીએમ નીતીશ કુમાર વિભાજિત વિપક્ષને એક કરવા માટે સખત પ્રયાસ કરી રહ્યા છે. પરંતુ શું તે એટલું સરળ છે? શું માત્ર નીતિશ, અખિલેશ યાદવ , મમતા બેનર્જી અને રાહુલ જ વિપક્ષ છે? સ્પષ્ટ જવાબ હશે ના. અત્યારે સમગ્ર વિપક્ષે આ મુદ્દે ઘણું કામ કરવું પડશે. આપણે એક થવું પડશે, આપણે એકતા પણ બતાવવી પડશે. આમ કર્યા વિના ભારતીય જનતા પાર્ટીના ગઠબંધન સામે ગઠબંધનનું સ્વપ્ન દિવાસ્વપ્ન બનીને રહી જશે.
દેશમાં પ્રાદેશિક પક્ષોની સંખ્યા ઘણી છે. દરેક પક્ષનો પોતાનો પ્રભાવ છે. આંધ્રપ્રદેશ, તેલંગાણા, ઝારખંડ, ઝારખંડ, કેરળ, તમિલનાડુમાં બિન-ભાજપ સરકારો છે. બહુજન સમાજ પાર્ટી અને આમ આદમી પાર્ટી જેવી બે રાષ્ટ્રીય પાર્ટીઓ છે જે ઘણીવાર ભાજપને કોસતી જોવા મળે છે. ચંદ્ર બાબુ નાયડુની તેલુગુ દેશમ પાર્ટી પણ એક મજબૂત પાર્ટી છે પરંતુ તેઓ ભૂતકાળમાં NDAનો ભાગ રહી ચુક્યા છે.
હવે તેમનું વલણ શું હશે, તે આગળ આવવું જરૂરી છે. શરદ પવારની એનસીપી પણ મહારાષ્ટ્રમાં વિપક્ષનો મજબૂત ચહેરો છે.
એકતા વિરોધનો માર્ગ
લોકસભાની ચૂંટણીને એક વર્ષથી પણ ઓછો સમય બાકી છે. ભારતીય જનતા પાર્ટી ચૂંટણી મોડમાં આવી ગઈ છે. ત્યારે વિપક્ષે એકતાના માર્ગે ચાલવાનું શરૂ કરી દીધું છે. સોમવારે મમતા બેનર્જી અને અખિલેશ યાદવ સાથે નીતિશ કુમારની મુલાકાત વિપક્ષી એકતા માટે સારી નિશાની છે. પરંતુ, જ્યારે લખનૌમાં હાજર નીતિશને માયાવતી વિશે પૂછવામાં આવ્યું તો તેમણે મામલો પલટ્યો. તેણે કહ્યું કે તે આજે (અખિલેશ તરફ ઈશારો કરીને) તેને મળવા આવ્યો છે.
હાલમાં દેશના ત્રણ રાષ્ટ્રીય પક્ષો વિરોધમાં છે. કોંગ્રેસ, બહુજન સમાજ પાર્ટી અને આમ આદમી પાર્ટી. નીતિશ ગત દિવસોમાં રાહુલ ગાંધીને મળ્યા હતા. બંને સાથે ચાલવા પણ સંમત થયા હતા. આમ આદમી પાર્ટી પણ આ ગઠબંધનનો હિસ્સો હશે, તે સરળતાથી માની શકાય છે. પરંતુ, ઉત્તર પ્રદેશ, રાજસ્થાન, મધ્યપ્રદેશ, પંજાબ જેવા રાજ્યોમાં બીએસપીની દખલગીરી વિના, ઉત્તર ભારતમાં બનેલું આ ગઠબંધન અધૂરું ગણાશે.
થોડા મહિના પહેલા તેલંગાણાના સીએમ કે ચંદ્રશેખર રાવ વિપક્ષી એકતાના નામે પોતાની પાર્ટીને રાષ્ટ્રીય મહત્વની બનાવવાના ઈરાદા સાથે દિલ્હીમાં હતા. તેમણે પાર્ટીનું નામ બદલીને ભારત રાષ્ટ્ર સમિતિ રાખ્યું. સપા પ્રમુખ અખિલેશ યાદવ સહિત અનેક વિપક્ષી નેતાઓ અહીં તેમની સાથે ગર્જના કરી. બાદમાં, અખિલેશ, કેજરીવાલ, કેરળના સીએમ પી. વિજયન, ડી રાજા વગેરે નેતાઓએ જાન્યુઆરી મહિનામાં તેલંગાણાના ખમ્મમમાં યોજાયેલી ભારત રાષ્ટ્ર સમિતિની રેલીમાં પણ ભાગ લીધો હતો, પરંતુ નીતિશ, મમતા બેનર્જી, શરદ પવાર સહિત વિપક્ષના ઘણા મોટા ચહેરાઓએ ભાગ લીધો હતો. ગુમ હતા.
કેટલી એકતા રહે છે
એકવાર આપણે ધારીએ કે વિપક્ષ એક થાય તો પણ બીજી મોટી લડાઈ એ થશે કે કોણ ક્યાંથી કેટલી બેઠકો પર ચૂંટણી લડશે. આ એક એટલી મોટી સમસ્યા છે કે જે બનાવતી વખતે વસ્તુઓ વધુ ખરાબ થઈ શકે છે. અત્યારે જે રાજ્યમાં મજબૂત સરકાર છે, તે ગઠબંધનને એક-બે બેઠકો આપી શકે છે, નહીં તો મુશ્કેલી પડશે.
હાલમાં કોંગ્રેસ લોકસભામાં મુખ્ય વિરોધ પક્ષ છે. તે દરેક રાજ્યમાં તેનો હિસ્સો માંગશે, પ્રાદેશિક પક્ષો પછી તે મમતા બેનર્જી હોય કે વાયએસઆર કોંગ્રેસ, તેઓ કોંગ્રેસને સીટો કેમ આપી રહ્યા છે? અખિલેશ યાદવ-માયાવતી યુપીમાં કોંગ્રેસને શા માટે અને કેટલી બેઠકો આપવા સંમત થશે?
બિહાર-ઝારખંડમાં સરકાર હોવા છતાં કોંગ્રેસને કેટલી સીટો મળવાની છે? આ મહાગઠબંધનની મોટી સમસ્યાઓ છે. કોંગ્રેસ માત્ર એક ઉદાહરણ છે. મહારાષ્ટ્રમાં પણ આવી જ હાલત છે. ત્યાં પહેલેથી જ ગઠબંધન કામ કરી રહ્યું છે. અત્યારે એક અલગ જ સ્તરની અનિશ્ચિતતા ચાલી રહી છે, ગઠબંધનની સાથે સાથે સરકારમાં પણ કોઈને ખબર નથી કે આવનારા દિવસોમાં મહારાષ્ટ્રનું રાજકારણ કેવી રીતે બદલાવા જઈ રહ્યું છે?
નેતાઓના મનમાં શું ચાલી રહ્યું છે?
લખનૌમાં નીતિશ કુમારે સ્પષ્ટ કર્યું હતું કે તેઓ માત્ર વિપક્ષને એક કરવા માગે છે. તેમને નેતા બનવામાં કોઈ રસ નથી. પરંતુ, સત્ય એ છે કે નીતીશ કુમારે ભલે જાહેર મંચની ના પાડી હોય પરંતુ મમતા, કે ચંદ્રશેખર રાવ, માયાવતી, કેજરીવાલના મનમાં શું ચાલી રહ્યું છે? તેનો ખુલાસો વિપક્ષી એકતા માટે પણ ખૂબ જ જરૂરી છે.
આટલા બધા મુદ્દા ઉકેલતી વખતે નીતીશ-મમતા-અખિલેશને વિપક્ષી એકતાને આકાર આપવો પડશે. જો આગામી એક-બે મહિનામાં આ કામ નહીં થાય તો ઘણું મોડું થઈ જશે. અત્યારે જે સંકેતો મળી રહ્યા છે, આ રસ્તો એટલો સરળ નથી. સંભવ છે કે વિપક્ષી એકતાના નામે ગઠબંધન થાય તો પણ બધાએ એક સત્ય સ્વીકારવું પડશે કે તેમાં સામેલ પક્ષોના મનદુઃખ અને સમજાવટ ચૂંટણીના અંત સુધી ચાલુ રહેશે.
આવી મુશ્કેલીઓ વચ્ચે ભાજપ સામે ગઠબંધન જરાય સરળ લાગતું નથી. હા, રાજકારણ એ શક્યતાઓનું બજાર છે. તે જોવાનું રસપ્રદ રહેશે કે ઈંટ કઈ બાજુ પર બેસશે?
